اکوتوريسم/ آشنايي با جزيره هنگام

کجارو/ در مجموعه مقالات خليج فارس را بهتر بشناسيم، تاريخ، فرهنگ و جاذبه‌هاي اين نليگون جنوبي گاهواره تمدن ايران را زير ذره‌بين قرار مي‌دهيم. در اين مقاله با جزيره هنگام و جاذبه‌هاي گردشگري بي‌نظير آن آشنا مي‌شويم. 
وقتي در ساحل هنگام مي‌ايستيد گويي به جزيره‌اي وارد شديد، که شما کاشف آن هستيد؛ جزيره‌اي بکر و دست نخورده که زيبايي‌هاي آن شما را ساعت‌ها مجذوب خود مي‌کند. هنگام که در جنوب بزرگ‌ترين جزيره خليج‌فارس، قشم واقع شده، ۶/۳۳ کيلومتر مربع وسعت دارد و مخروط ناقصي را تشکيل مي‌دهد. وسعت هنگام، به همراه آبادي‌هاي کوچک و بزرگ اطرافش، به حدود ۵۰ کيلومتر مربع مي‌رسد. فاصله جزيره تا بندرعباس حدود ۴۳ مايل دريايي (حدود ۷۹ کيلومتر) و تا شهر قشم حدود ۲۹ مايل دريايي (حدود ۵۴ کيلومتر) است.
اين جزيره که دربردارنده معادن سرب و نمک است، ارتفاعات آهکي دارد که مرتفع‌ترين نقطه آن، کوه ناکس با ۱۰۶ متر ارتفاع است. «هنگام» اما بر دو بخش است که هنگام کهنه و هنگام نو خوانده مي‌شوند. فاصله اين دو بخش در طولاني‌ترين قطر آن، ۹ کيلومتر است.

پيشينه و اهميت جزيره هنگام
اين جزيره به واسطه موقعيت جغرافيايي مهمي که به دليل قرار گرفتن در ميانه خليج فارس و نزديکي تنگه هرمز و جزيره قشم دارد، از اهميت راهبردي و نظامي شاياني برخوردار بوده است. از همين رو، پرتغالي‌ها در عصر صفويه و انگليس‌ها در دوران قاجاريه، جزيره هنگام را اشغال کردند. انگليسي‌ها بر اين عقيده بودند که جزيره هنگام، با داشتن سواحل عميق و مناسب و البته چاه‌هاي آب، براي برانداختن لنگر کشتي‌هايشان، مکان مناسبي به شمار مي‌آيد. علاوه بر اين، کارشناسان نظامي‌شان، اين جزيره را به دليل واقع شدن در منطقه استراتژيک، به لحاظ نظامي و ژئوپليتيک، مهم ارزيابي کرده بودند. از همين رو در سال ۱۷۹۹ ميلادي، سر جان مَلکُم، مأموريت يافت تا به ايران آمده و ضمن ارائه تحليلي از اوضاع ايران و رفتار ايرانيان، مقدمات حضور استعماري‌شان را در آن سرزمين، فراهم آورد. به سبب حاکم بودن کريم خان زند، علي الظاهر توفيقي حاصل نشد، اما آنان دست نکشيدند.
انگليسي‌ها در عهد قاجاريان، با بنا کردن خانه‌ها و تاسيساتي چون انبار زغال، تلگراف خانه، کوشش کردند تا نفوذشان را افزايش دهند. سپس، تاسيسات بندري و دريانوردي فراواني ساختند و از همين طريق، بر خط کشتيراني خليج‌فارس نظارت داشتند. در نهايت هم در سال مشروطه (۱۲۸۵/۱۹۰۴)، خط تلگرافي از جاسک به هنگام احداث کردند. امروزه اين مستحدثات، محلي براي بازديد ايرانيان شده است؛ از هر آنچه انگليس در انديشه آن بود و نتوانست به دست بياورد.
افزون بر حضور نظامي انگليس در هنگام، شيخي عرب و سني مذهب با گرايش وهابي نيز در هنگام حضور داشت و بر اين جزيره حکم‌فرمايي مي‌کرد. سلطان مسقط نيز بر هنگام ادعا داشت و ضمن بازديد از اين جزيره تلاش داشت بر هنگام تسلط يابد. در اين ميان، دولت انگليس با وجود اينکه حضور نظامي‌اش در هنگام با مجوز دولت ايران بود و بر حاکميت دولت ايران بر هنگام اقرار داشت، اما از نافرماني‌هاي شيخ هنگام نسبت به دولت ايران و مداخلات سلطان مسقط در هنگام به طور ضمني پشتيباني مي‌نمود. دولت انگليس به شيوه‌هاي گوناگون تلاش کرد تا در مقابل اعمال حاکميت دولت ايران بر هنگام ايستادگي ورزد.
چنين وضعيتي تا سال ۱۳۰۷ خورشيدي پابرجاي مي‌ماند تا اينکه در ارديبهشت ماه ۱۳۰۷، دولت ايران درصدد اعمال حاکميت بر جزيره هنگام برمي‌آيد. در بيستم ارديبهشت ماه ۱۳۰۷، سه کشتي نظامي ايران به نام‌هاي: گيلان، آذربايجان و پهلوي به فرماندهي رياست ساخلوي بندرعباس به عزم تصرف هنگام و آزادسازي اين جزيره از اشغال نظاميان انگليسي حرکت مي‌نمايند. در نوزدهم آبان ماه ۱۳۱۱، سفارت انگليس در تهران طي يادداشتي به وزارت امور خارجه ايران از دولت ايران درخواست مي‌کند از تقاضاي تخليه جزيره هنگام از نظاميان و کشتي‌هاي انگليسي صرف نظر نمايد. البته اين درخواست، تأثيرگذار نمي‌گردد و نظاميان انگليسي وادار به خروج از جزيره هنگام مي‌گردند و حاکميت دولت ايران بر اين جزيره به طور کامل اعمال مي‌گردد

شغل اهالي جزيره هنگام
اهالي هنگام، از گذشته‌هاي دور، به ماهيگيري و صيادي مي‌پرداختند و هنوز هم، همه ۱۰۳ خانوار آن، به اين کار اشتغال دارند، اما در سال‌هاي اخير، به سبب ورود گردشگران به هنگام، آنان نيز به مشاغلي چون هدايت قايق‌هاي مسافران از قشم به هنگام، حضور در غرفه‌هاي بازارچه محلي جزيره و کارهايي از اين دست، مي‌پردازند، هرچند شغل اصلي اهالي روستاي قديم هنگام، ماهيگيري به ويژه صيد کوسه بوده است.

جاذبه‌هاي گردشگري جزيره هنگام
از نقاط ديدني جزيره تأسيسات بندري انگليسي‌ها است. تماشاي دسته‌هاي دلفين اطراف جزيره از ديگر جاذبه‌هاي بي نظير هنگام به شمار مي‌رود. شنا و غواصي در سواحل پيرامون جزيره و تماشاي لاک‌پشتان دريايي، سواحل زيباي صخره‌اي و شني از جمله جاذبه‌هاي دريايي اطراف هنگام و طبيعت منحصر به فرد، آهوان و تنها پارک کروکديل کشور از جاذبه‌هاي داخل جزيره هنگام محسوب مي‌شوند.

کوه‌هايي به رنگ خون
در جزيره هنگام کوه‌ها و خاک‌هاي قرمز رنگي وجود دارد که به گلک معروف است. از اين خاک قرمز در صنعت سنگ‌هاي تزئيني براي ساخت ساختمان‌ها استفاده مي‌شود. همچنين کاربرد ديگر خاک قرمز يا گلک اين است که مردم اين منطقه، براي تهيه نوعي مربا که به مرباي سوراخ معروف است، از آن استفاده مي‌کنند. در مناطق مرکزي جزيره، خاک قرمز براي ساخت و ساز اسکله و ساير تأسيسات مورد نياز هم کاربرد دارد.

تماشاي مرجان و توتيا به همراه ماهيگيري در ساحل نقره‌اي
ساحلي در هنگام است که مردم به آن به ساحل نقره‌اي لقب داده‌اند. آب در اين ساحل به اندازه‌اي شفاف و زلال است که وقتي از قايق به درون آب نگاه مي‌کنيد، عبور ماهي‌هايي را مي‌بينيد که به رنگ نقره‌اي ديده مي‌شوند. اگر از قايقران، خواهش کنيد ممکن است که براي شما ماهي هم بگيرد. جز اين، هنگام هم مرجان هم دارد و هم توتيا. فقط مواظب باشيد اگر براي آب تني به آب زديد، تيغ‌هاي تيز توتياها، به پاهايتان آسيب وارد نکنند.
صيد کوسه در اطراف جزيره هم چيزي است که نبايد تماشاي آن را از دست بدهيد. هنگام، البته آهوي بومي و لاک‌پشت پوزه عقابي هم دارد که در خطر انقراض هستند و اهالي، بسيار مراقب هستند تا باعث نابودي‌شان نشوند. در سال ۱۳۹۰، مزرعه‌اي هم براي پرورش ميگو با ذخيره پنج ميليون لارو ميگو آغاز به کار کرد که ثمره آن در آينده نزديک روشن خواهد شد.

روستايي با سنگ‌هايي شبيه انسان
وقتي از اسکله کندالو به طرف جزيره هنگام حرکت مي‌کنيد، قايق‌ها در ساحلي پهلو مي‌گيرند که شني است. اينجا، تنها يکي از سه روستايي است که در دل هنگام جاي گرفته است؛ هنگام نو. اين روستا، بهترين جاي جزيره است و شامل تاسيسات اسکله، پاسگاه انتظامي، کارخانه آب شيرين کن، دفتر پست و مدرسه، مي‌شود. ديگر، روستاي غَيل - به معناي هر وادي که چشمه‌ها در آن جاري شود - است که مابين دو روستاي کهنه و نو واقع شده است.
بوميان، از آن رو اين نام را بر روستا نهاده‌اند که غَيل، به دليل واقع شدن در گودي، آب بسياري را در خود جمع مي‌کند. از اين روستا نرويد. زيرا در آن سنگ‌هايي عجيب قرار دارد که شبيه انسان هستند. در افواه مردم، چنين رواج يافته که اين سنگ‌ها، از آن مادر و دختر ياستن هستند چون‌که در عهد کهن، هنگام فرار از زورگويان و جباران زمانه، دست دعا به آسمان برده و از خداوند ياري طلبيدند در همان موقع، آنها به سنگ تبديل شدند و چنين اثري، از آنها باقي مانده است.
در نهايت هم به بخش کهنه هنگام در فاصله چهار کيلومتري هنگام نو، مي‌رسيم که جمعيتي کمتر نسبت به آن دو روستاي ديگر دارد و اکثر خانه‌هايش، خالي از سکنه شده‌اند.

پارک کروکديل در جزيره هنگام
تنها پارک کروکديل کشور از ديگر جاذبه‌هاي داخل جزيره هنگام به شمار مي‌رود. پارک کروکوديل «نوپک» مهم‌ترين مرکز گردشگري ساخته شده در اين جزيره ديدني و نخستين مزرعه پرورش کروکديل کشور است. در نزديکي پارک کمپينگ دائمي براي فراهم شدن امکان اقامت طبيعت گردان وجود دارد.

راه دسترسي به جزيره هنگام
قشم در ۱۴۷۱ کيلومتري مرکز ايران و ۲۲ کيلومتري مرکز استان هرمزگان قرار گرفته است. با هر وسيله‌اي به بندرعباس رسيديد، به اسکله شهيد حقاني برويد و با پرداخت حدود ده هزار تومان هزينه اتوبوس دريايي، به قشم برسيد. رفت و آمد به جزيره هنگام از طريق اسکله‌اي در «ساحل کندالو» در نزديکي روستاي شيب دراز واقع در بال جنوبي جزيره قشم انجام مي‌شود. فاصله شهر قشم تا اسکله کندالو حدود ۵۵ کيلومتر و فاصله فرودگاه قشم تا اسکله کندالو حدود ۱۰ کيلومتر است.